Praganıñ Petrjine tawında, park eçendäge çoqır qırıyındağı alannıqta, zamança ısullarnı qullanıp, utlar uynatıp artislar tamaşa kürsätä. Yörtsız keşelär Yejek häm Çijek teatrı, Praganıñ eksperimental Majak teatrı belän bergä “Faust” äsären uynıy. Berençe qaraşqa artislarnıñ qaysısı suqbay, ä qaysısı – täcribäle teatrdan buluın ayıru awır. Kiemnäre Ğöte çorındağıça, säxnädä üzlären irken tota, obrazğa kerep, birelep uynyı. Şuşı äsärne säxnäläştergän rejiserlarnıñ berse Yakup Çapqa, yortsız artislarnıñ uynawın qänäğätlänerlek, dip atıy. Bezgä şuşı äsärne awır yazmışlı, belemnäre, äzerlege bulmağan keşelär belän bergä icat itü – qızıq buldı, dide ul. “Bezneñ “Majak” teatrı professional teatr tügel. Bez irekle uyın, impovizatsiäne xup küräbez. Bu Yejik häm Çijek teatrı belän urtaq qaraşta torıyıbıznı kürdek, şuña berğäläp eşläp qararğa buldıq, bu da irekle teatr. Bez imporovizatsiä yasarğa tarıştıq. Bezgä belemnäre bulmağan, bu eşkä birelgän häm aña oyränergä telägän, suqbay keşelär belän eşläp qaraw möhim ide.”- dide äsärne säxnläştergän rejisser Jakup Çapqa.
“Faust’nı quyu - “Yejek häm Çijek” teatrınıñ başqa teatr belän bälkem berençe urtaq prektıdır. Läkin yörtsızlar teatrınıñ möstäqil proektları da şaqtyı. Bu teatr inde abruylı icadi berläşmälärdän sanala. Oyışuduan soñ ütkän 6 yıl eçendä artislar 12 äsärne säxnäläştergän. Teatrnıñ 20läp artistı bar. Qıynlıqlar da yuq tügel. Proektnıñ alıp baruçı Olga Cieslarovanıñ äytüenä qarağanda, törle säbäplär arqasında, artislar gel almaşıp tora. Kemder ber kilä dä, kitep bara, başqalar eçügä sabışa, öçençelär başqa cirgä küçep kitä, premyera aldınnan xäbärsez yuğalqan artsilar da bula, dip añtattı ul. Bu teatrnıñ artsiları uramnnarda, poezd vagonnarında yöqlap yöri, alarnıñ daimi eş urını da yuq, almaşqa taza kiemnäre dä bulmyı. Şuña da, teatrga kilep kienep, qaçıp kitkän suqbaylar da bulğan. Şuşı eş öçen Çexiä däwlätennän grant alğan Olga Cieslarova proketnıñ näticäse bar, tübännän rätle tormış alıp barırlıq däräcägä kütärelgän keşelär dä bar, di. “Suqbaylar teatrı kebek proekt - mädäni dä, sotsial da. Bu teatrda suqbay yäki suqbay bulğan keşelär uynıy. Bu eşneñ maqsatı ber yaqtan – suqbaylarğa normal tormışqa qaytırğa yärdäm itü. Alarğa etärğeç birü, alağa nindider eş tabırğa yärdäm itä. İñ berençe çiratta alarğa etärgeç birü. İkençe yaqtan proektnıñ maqsatı – cämğiätneñ şuşı suqbaylarğa bulğan qaraşın üzgärtü, suqbay bulunı närsä ikänen küz alarına kitertü. Alarnıñ närsäder eşli aluın, uynıy aluın kürsätü. Bu ike yaqlı proekt.” - di Olga Cieslarova. Ul, oyışqan waqıttan birle 6 yıl buyına, teatr aşa 3 yözläp keşe ütte, dip xäbär itte Olga.
“Yejek häm Çijek” teatrı üz eşen Daniil Xarmsnıñ yörtsızlar yäşäyeşe turındağı äsärlären quyudan başlağan. “Yejek häm Çijek” iseme dä şunnan kilgän. Bu Daniil Xarms xikiäläräneñ isemnäre. Soñınnan teatr başqa avtorlarnı quyğan. Mäsälän, Yaroslav Ğaşek äsären säxnäläştergän. İñ soñğı premyeraları – experiment räweşendä quyılğan qatlawlı äyber – “Faust” äsäre. Äsär säxnädä tügel, açıq hawadığı alannıqta, çoqır qırıyında, taş divar buyında quyıla. Monda utlar häm sınnar belän kürsätelgän Mefistofel obrazı, çoqır töbendäge urnaştırlğan alximiknıñ eş östäle, tügäräkläp tezelgän taşlar, alarnıñ qırında quyılğan şämnär, utlarnıñ uynawı häm töten cibärlep toruı, ekranda treklek yäşäyeşe turında rässemnär kürsätelüe – balar barısı da, äsärgä üzençälek birep tora.
Yortsız keşelär teatrı artistı, elek suqbay bulğan Peter Blağa äsärneñ utlar, tawışlar häm uynawçılarnıñ ostalığı aşa tamaşaçılarda nindider kütärenke xislär tudıra aluına söyenä. Tamaşadan soñ anıñ belän söyläşep aldıq, Peter zamanda slesar, timer eşkärtergä öyrängän bulğan, keçkenä şähärdä zavodta eşlägän, eşsez qalğan, soñınnan Pragaga yaxşıraq tormış ezläp kilgän. Ana urnaşa almağan, uramda yäşärgä mäcbür bulğan. Xäzer Peter şuşı teatrnıñ töp artislarnıñı berse. Faust äsärendä ul ber yulı 3-4 rol başqara. Teatrda uynaw sezgä närsä birä digän sorawğa ul bolay cawap birde: “Min bu teatrnı bik yaratam, min üzemne kürsätergä yaratam, çınlıqta bu bik möhim da tügel inde, bu miña, tormışımda maqsat, mäğnä bar digän, xis birä. Teatrğa kilgän keşelärgä üzemneñ närsäder birä aluyım oşıy. Teatrga kilgänçe min uramda yäşädem. Uramda gäzit satıp yördem. Şunda teatr turında işettem. Monda kildem, başlağanda min vagonda yoqlap yori idem, xäzer tormışım yaxşırdı, teatrdağı, bu proektağı keşelärgä räxmät, alar yärdämendä min yäşärgä urın taptım, eşkä urnaştım. Tormışım rätlänä bara.”
Peter Blağanıñ xıyalı, Şekspir äsärlärennän berär rolne başqaru. Ul kiläçäkkä plannar da qora, eş, yäşäw urını, häm bu teatr buldsın ide di. “Yejek häm Çişek” teatrı küptän tügel Macarstanda yörtsızlarnıñ xalıqara teatr fesitvalendä qatnaştı. Şundıy uq teatrlar başqa illärdä dä bar. Şuşı festivaldän Yejek häm Çicek teatrı artisları kömeş medal alp qaytqan bulğan.
Proektnı alıp baruçı Olga Cieslarova äytkänçä, subqyalar tearı häm alarnıñ festivalen ütkärü ideyası belän Rusiädä qızıqsınalar ikän. Mäskäw wäkilläre belän ul berençe söyläşülären ütkärgän inde.
Bikä Timerova
“Faust’nı quyu - “Yejek häm Çijek” teatrınıñ başqa teatr belän bälkem berençe urtaq prektıdır. Läkin yörtsızlar teatrınıñ möstäqil proektları da şaqtyı. Bu teatr inde abruylı icadi berläşmälärdän sanala. Oyışuduan soñ ütkän 6 yıl eçendä artislar 12 äsärne säxnäläştergän. Teatrnıñ 20läp artistı bar. Qıynlıqlar da yuq tügel. Proektnıñ alıp baruçı Olga Cieslarovanıñ äytüenä qarağanda, törle säbäplär arqasında, artislar gel almaşıp tora. Kemder ber kilä dä, kitep bara, başqalar eçügä sabışa, öçençelär başqa cirgä küçep kitä, premyera aldınnan xäbärsez yuğalqan artsilar da bula, dip añtattı ul. Bu teatrnıñ artsiları uramnnarda, poezd vagonnarında yöqlap yöri, alarnıñ daimi eş urını da yuq, almaşqa taza kiemnäre dä bulmyı. Şuña da, teatrga kilep kienep, qaçıp kitkän suqbaylar da bulğan. Şuşı eş öçen Çexiä däwlätennän grant alğan Olga Cieslarova proketnıñ näticäse bar, tübännän rätle tormış alıp barırlıq däräcägä kütärelgän keşelär dä bar, di. “Suqbaylar teatrı kebek proekt - mädäni dä, sotsial da. Bu teatrda suqbay yäki suqbay bulğan keşelär uynıy. Bu eşneñ maqsatı ber yaqtan – suqbaylarğa normal tormışqa qaytırğa yärdäm itü. Alarğa etärğeç birü, alağa nindider eş tabırğa yärdäm itä. İñ berençe çiratta alarğa etärgeç birü. İkençe yaqtan proektnıñ maqsatı – cämğiätneñ şuşı suqbaylarğa bulğan qaraşın üzgärtü, suqbay bulunı närsä ikänen küz alarına kitertü. Alarnıñ närsäder eşli aluın, uynıy aluın kürsätü. Bu ike yaqlı proekt.” - di Olga Cieslarova. Ul, oyışqan waqıttan birle 6 yıl buyına, teatr aşa 3 yözläp keşe ütte, dip xäbär itte Olga.
“Yejek häm Çijek” teatrı üz eşen Daniil Xarmsnıñ yörtsızlar yäşäyeşe turındağı äsärlären quyudan başlağan. “Yejek häm Çijek” iseme dä şunnan kilgän. Bu Daniil Xarms xikiäläräneñ isemnäre. Soñınnan teatr başqa avtorlarnı quyğan. Mäsälän, Yaroslav Ğaşek äsären säxnäläştergän. İñ soñğı premyeraları – experiment räweşendä quyılğan qatlawlı äyber – “Faust” äsäre. Äsär säxnädä tügel, açıq hawadığı alannıqta, çoqır qırıyında, taş divar buyında quyıla. Monda utlar häm sınnar belän kürsätelgän Mefistofel obrazı, çoqır töbendäge urnaştırlğan alximiknıñ eş östäle, tügäräkläp tezelgän taşlar, alarnıñ qırında quyılğan şämnär, utlarnıñ uynawı häm töten cibärlep toruı, ekranda treklek yäşäyeşe turında rässemnär kürsätelüe – balar barısı da, äsärgä üzençälek birep tora.
Yortsız keşelär teatrı artistı, elek suqbay bulğan Peter Blağa äsärneñ utlar, tawışlar häm uynawçılarnıñ ostalığı aşa tamaşaçılarda nindider kütärenke xislär tudıra aluına söyenä. Tamaşadan soñ anıñ belän söyläşep aldıq, Peter zamanda slesar, timer eşkärtergä öyrängän bulğan, keçkenä şähärdä zavodta eşlägän, eşsez qalğan, soñınnan Pragaga yaxşıraq tormış ezläp kilgän. Ana urnaşa almağan, uramda yäşärgä mäcbür bulğan. Xäzer Peter şuşı teatrnıñ töp artislarnıñı berse. Faust äsärendä ul ber yulı 3-4 rol başqara. Teatrda uynaw sezgä närsä birä digän sorawğa ul bolay cawap birde: “Min bu teatrnı bik yaratam, min üzemne kürsätergä yaratam, çınlıqta bu bik möhim da tügel inde, bu miña, tormışımda maqsat, mäğnä bar digän, xis birä. Teatrğa kilgän keşelärgä üzemneñ närsäder birä aluyım oşıy. Teatrga kilgänçe min uramda yäşädem. Uramda gäzit satıp yördem. Şunda teatr turında işettem. Monda kildem, başlağanda min vagonda yoqlap yori idem, xäzer tormışım yaxşırdı, teatrdağı, bu proektağı keşelärgä räxmät, alar yärdämendä min yäşärgä urın taptım, eşkä urnaştım. Tormışım rätlänä bara.”
Peter Blağanıñ xıyalı, Şekspir äsärlärennän berär rolne başqaru. Ul kiläçäkkä plannar da qora, eş, yäşäw urını, häm bu teatr buldsın ide di. “Yejek häm Çişek” teatrı küptän tügel Macarstanda yörtsızlarnıñ xalıqara teatr fesitvalendä qatnaştı. Şundıy uq teatrlar başqa illärdä dä bar. Şuşı festivaldän Yejek häm Çicek teatrı artisları kömeş medal alp qaytqan bulğan.
Proektnı alıp baruçı Olga Cieslarova äytkänçä, subqyalar tearı häm alarnıñ festivalen ütkärü ideyası belän Rusiädä qızıqsınalar ikän. Mäskäw wäkilläre belän ul berençe söyläşülären ütkärgän inde.
Bikä Timerova
