Bu xalıqara İslam illäre cıyılışına birelgän ähämiät açılış tantanasında premyer-ministr Recep Tayip Erdoğannıñ qatnaşuınnan häm şurada qatnaşuçı qunaqlarnıñ prezident Gül tarafınnan qabul itelüwennän kürenä.
Äytergä kiräk, qatnaşuçılar arasında Rusiädän dä baytaq din ähele, ayırım alğanda, Tälğät Tacetdin, Rawil Ğaynetdin, Cafär Pamçaev bar ide.
Şura utırışın premyer Erdoğan açtı. Ul: “Bez barıbız da mäğnäse tınıçlıq bulğan ber din äğzaları. Läkin tormışta bu mäğnäneñ çağılışın citärlek däräcädä kürmibez. Çönki küp oçraqta İslam dine terror belän bergä telgä alına başladı. Bez isä berqayçan da terrorçılıqnı yaqlamadıq. Ägär dä anti-semitizmnı keşelek cinayäte dip qabul itäsez ikän, min dä şulay uq qabul itäm. Läkin ul çaqta İslamofobia, yäğni İslamnan qurqu da keşelek cinayäte”, dip belderde.
Törkiäneñ din eşläre räise professor Ali Bardakoğlu üz çığışında, İslam dönyasınıñ artta qalu säbäplärenä tuqtaldı. Anıñ süzlärenä qarağanda, möselmannar yäşägän illär kolonial köçlär xakimiate astına qaluı, üzara talaşuı, möslemannar yäşägän rayonnarda ateizmnıñ xökem sörüe, dini belemnärneñ öyrätelmäwe arqasında İslam illäre tormştan artta qala.
Bardakoğlunnan soñ, Rusiä möselmannarınıñ üzäk diniä näzaräte başlığı, möfti Tälğät Tacetdingä iñ olı keşe bularaq, süz birelde. Ul törekçä çığış yasadı.
“Bezneñ ata-babalarıbız meñ yıldan birle İslamğa häm keşelekkä xezmät itte. Bügen Alla digän beräwne niçek “terrorçı” dip atıy alalar? Bez niçek bu xälgä töştek soñ? Bu sorawğa cawap tabu öçen, iñ elek üzebezgä qararğa tieşbez”, dide ul.
Tälğät xäzrättän soñ, küptän tügel genä bäysezlek yawlağann Kosovanıñ İslam berlege räise Naim Ternava möselmannar arasında xezmättäşlekneñ ähämiätenä basım yasadı.
Azärbaycan din oyışmalarınıñ däwlät komitetı prezidentı Hidayat Oruçov isä, ärmännär belän bulğan problemalar turında söyläde.
Şuranıñ töştän soñğı utırışında Peterbur möftie Cafär Pançaev çığış yasadı. Ul İslam turında informasianeñ yaña texnologialär aşa kiñeräk tarala aluın iskä töşerde. “İslam din genä tügel, ul ber ük waqıtta yäşäw räweşe”, - dip äytkän Pançaev, - keşelärneñ dinne üz mänfäğätläre öçen qullanularına kirtä quyarğa kiräk, çönki mondıy xällär dingä zıyan sala”, dip belderde.
Ukrainadan kilgän Qırım möselmannarı möftie Ämiräli Ablaevnıñ çığışı isä küp keşeneñ yöregän ärnette. Ul: “Rus cämğiätendä yäşäw bik qıyın. Telebezgä, dinebezgä xuca bulıyq dip, tuğan ilgä kire qayttıq. Läkin qızğanıç, bügen xälebez çın mäğnädä naçar. Bez kürşelärebezdän yärdäm kötäbez. Bezneñ wäzğeyätebezne, xälebezne sorağan keşe yuq.
Mäçet salam disäñ, cir birmilär. Min üzem cir satıp alıp tözim disäm dä, quşmıylar”, dip Qırım tatarlarınıñ awır xäle turında söyläde.
Belarus möselmannarınıñ möftie Äbu Bäkir Şabanovİç ta şura cıyılışlarında berençe märtäbä qatnaşa ikän. Ul da xristannar arasında yäşäwneñ qıyınlıqların telgä aldı. “Sovet çorında bezne şul xätle izdelär ki, äle dä ayaqqa basa almıybız. Belorusta 11% xalıq möselman, bügengä qädär 12 mäçetne genä torğıza aldıq”, dip äytte.
Bu atna başında İstanbulnıñ “Ceylan Intercontinental” isemle otelendä 7-nçe Yewraziä Islam şurası açıldı. Anı Törkiäneñ din eşläre räislege oyıştıra. Monda 42 ildän 80-läp din eşleklese qatnaşa.
