Bu atnada siskändergän, bäğerlärgä ütep kergän ike waqiğanı sezgä citkermäkçe bulam. Çallıda yäşäwçe ber xanım üze belän beraz yäşäp, bergäläşep dönya kötep yörgän irneñ başqa xatınğa kitüe öçen üç alğan. Bula inde, qaywaqıt ir xatınnı, xatın irne taşlıy. Bigräk tä tuydırsa, xolıq-fiğılläre oşamasa, räncetsälär…
Bu ir üzennän 4 yäşkä ölkän xanım belän berniçä yıl ğına torğan, yäşe 50гә citkän bu keşe xatınınıñ maşinalar alıp satu, remontlau eşendä dä yärdäm itkän. Yäğni, ul äle öy xucalığında şaqtıy kiräkle bulğan. Anı bu xanım yaratqandır da bälki. Xäyer, yarattımı ikän. Niçek inde yaratqan keşegä üçläşep, anıñ bik möhim ber äğzasın kisep alsın öçen maxsus killer yallarğa mömkin. Bu bit wäxşilek! Yarıy äle, bu yallanğan häwäskär xirurg irlär berdämlegen küñelenä yaqın alıp, şundıy zakaz turında militsiägä barıp äytkän.
Zakazçı xanımnıñ bu yawızlığın raslaw öçen aña zakaz ütälde digän raport birep, 9 meñ sum aqça alırğa häm şul waqıtta anı eläkterergä bulğannar. Häm şulay eşlägännär dä. Tege xanım nindi şart quyğan bit. Elekke ireneñ fälän äğzasın kisep alıp kiteräseñ häm şunda uq anıñ dokumentları da bulsın. Militsiä mesken irneñ üzenä äytmiçä prava, pasportların, xätta maşina açqıçın da alğannar, xanımğa kürsäter öçen suyğan ügezdän zapçast'lär alıp, üzenä kürä ber äğza ämällägännär. Yawız xatın totılğan, Çallı mäxqamäse anı ike yılğa iregennän mäxrüm itte. Bu comğada anıñ kassatsiä ğarizası Tatarstannıñ Yuğarı mäxqamäsendä qarala. Qararnı bik soñ ğına çığarsalar, bälki anı sezgä citkerä dä almabız. Şunı äytäbez, Qazanda, Çallıda bu xälne belgän irlär tın da almıy tora. Ägär dä Yuğarı mäxqamä bu xanımnı aqlasa, xatını belän ayırılışqan yäki araları salqınayğan ir-at zatın nindi yazmış kötä.
İkençe xikmätle oçraq – zur säyäsät tiräsendä. Soñğı waqıtta Rusiäneñ çiklären kiñäytü omtılışları kürenä başladı. Tışqı yaqtan sarı bulsa da, eçenä bik citdi säyäsi niätlär tutırılğan Komsomol'skaya pravda gäciteneñ bu atnadağı yuan sanında, politolog Natal'ya Naroçnitskayanıñ fikerläre häm şul fikerlärgä qarata däwlät eşlekleläreneñ mönäsäbätläre basılıp çıqtı. Rusiä bu territoriälärne yuğalta almıy, dip atala bu yazma. Rodina fraksiäse häm partiäse Roğozinnı yuğaltsa da, Däwlät Dumasınıñ urtasına basıp yul kürsätä ikän. Naroçnitskaya näq şel fraksiäneñ äğzası. Naroçnitskaya Belarus'nıñ Rusiägä bik kiräklegen añlata häm anıñ belän tiz genä quşılu kiräklegen äytä. Pavel Borodin Rusiä häm Belarus' berlegeneñ särkätibe inde urtaq aqça, parlament häm Konstitutsion akt qabul itäse genä qaldı, di. Şulay uq, bik citdi qiäfät belän Kön'yak häm Tön'yak Osetiälärne quşıp, alarnı Rusiägä qaytaru mäs’äläläre qarala. Häm, älbättä, Qırımnı da Rusiägä kertmiçä bulmıy. Rusiä belän urtaq çige bulmağan 550 meñ keşe yäşägän Dnestr respublikasın da Moldovadan ayırıp alıp, Rusiägä quşmıyça bulmıy ikän. Anda yäşäwçelärneñ 20 protsentı – Rusiä watandaşı. Ä menä Abçaziädä yäşäwçelärneñ 83 protsentı Rusiä pasportın alğan.
Şul uq gäcit bitlärendä här 4 töbäkneñ keşelär sanı, iqtisatı turında tögäl mäğlümatlar kiterelä. Qayber urında mandarin häm başqa cimeşlär yaxşı üsä ikän, xärbi-strategik yaqtan da kiräkle ikän bu illär häm cirlär. Älege töbäklär Gruziä, Moldova, Ukraina territoriäsenä kerü berkemne dä ğäcäpländermi. Başqa däwlätlär mondıy şayan täqdimlär öçen protest notaları iğlan itär ide. Ämma xäzer territorial' däğwälar berkem şaqqatırmıy. Rusiä üze yuğaltqan cirlärne häm statusnı qaytarırğa forsattan faydalanırmı ikän, digän soraw quyıla. Gäcite dä räsmi tügel, sarıraq tösle. Äytüçese dä – prezident tügel, Duma deputatı ğına. Tel söyäksez, diäçäklär.
Ämma kisep alınğan, döresräge üz teläkläre belän taralğan töbäklärne şulay tiz häm duamallarça kire qaytarıp yalğaw xıyalına birelüçelär bik küp häm alar arasında zur keşelär bar. Bez bu eşkä qısılıp tormas idek, çönki tege irennän üç alıp häwäskär xirurgqa zakaz birgän xanım xälendä qalırğa tezläwçelärneñ üz irege. Ämma şul uq Naroçnitskaya tatarlarnı, möselmannarnı Belarus'tağı slavyan qärdäşläre belän quşıluğa qarşı buluda ğayıpli. Bezneñ möselman respublikalarıbız, di ul, Belarus' belän quşıluğa bik qırın qarıy, çönki millionnarça slavyan quşılğan Rusiä cämğiätendä törkilär öleşe kimiäçäk.
Menä siña mä! Sovet tärbiäsennän ayırılmağan başqortstan, Tatarstan keşeläre Belarus'tağı slavyannar belän quşılu qurqınıçı turında uylap ta qaramıy. 5 keşedän rättän soradım, berse dä, alar slavyan, bez törki dimi. Küpçelek xätta Belarus'nıñ başqa däwlät ikänlegenä haman da künekmägän. Ämma anıñ ällä qayçan ayırım il buluına rizalaşmawçılar ber Natal'ya Naroçnitskaya ğına tügel ikän. Alar inde tege Çallıdağı bäğersez xanımnan ällä ni ayırılıp tormıy. Alla saqlasın, andıylarnıñ qulına töşärgä. İlne kiñäytäm dip, mulraq yäşim dip, bernärsä dä kisep alırğa kiräkmi. Härxäldä, bu comğada Azatlıqnıñ Qazan bülegenä cawap birüçelär şulay dip sanıy. Xoday häm tarix birgän närsälärne kisep alıp qına kire qaytarıp bulmıy şul.
Rimzil Wäli
