Bötentatar ictimaği üzägeneñ Yunıs Kamaletdinov citäklägän ber qanatı 18 mayda Qırım tatarlarınıñ üz ilendä yäşäw xoquqların yaqlawların xuplap, piketqa çıqtı.
Qırım tatarları tatarlar arasında iñ axırda däwlätlären yuğaltqannar. Qazan xanlığın 16 ğasırda uq rus ile basıp alsa, Qırım tatarların 18 ğasırda ğına. Läkin, 1921 yılnı Qırım tatarlarına Sovetlar soyuzı Qırım avtonom respublikasın tözergä röxsät birä . Häm Qırım tatarları şul waqıttan başlap 1944 yılnıñ 18 mayına qädär Qırım utrawın çäçäk häm cimeş baqçalarına äyländerep yäşädelär. Läkin 1944 yılnıñ 18 mayında Sovetlar imperiäse Qırım tatarlarına qarata genotsid yasadı. Ber atna eçendä yartı million xalıqnı Urta Aziä çüllärenä häm Seber yaqlarına deportatsiä yasadı. Bu deportatsiä waqıtında, qırım tatarlarınıñ yartısı häläk buldı. Qırım -tatar respublikası Qırım ölkäse dip üzgärtelde.
Ä 1967 yılda Qırım tatarlarına Sovetlar Soyuzınıñ teläsä qaysı cirendä yäşärgä röxsät itelde. Läkin bu yalğan wäğdä bulıp çıqtı. Xalıq üz ilenä, ata-baba tufrağına barıber qayta almadı. Ä bu waqıtqa alar 200 meñ keşe genä qalğan ide.
Qırım tatarları, törle ısuldağı köräş belän, ä bu köräştä, qarşılıq yözennän üz-üzlären yandıruçılar da buldı, Qırımğa Gorbaçev üzgärtep qorularınnan soñ ğına qayta başladılar. Läkin, tuğan cirlärendä, tuğan yortlarında bu waqıtta inde başqa millätlär kerep oyalağan ide. Şuña kürä, alar yalan qırlarda, üz cirlärendä yortlar tözer öçen inde ikençe köräş başladılar. Bu köräş bügendä däwam itä. Äle 100 meñlägän tatar çit tufraqta ğömer kiçerä. Ä Qırım tatarları, 18 maynı, üz cirlärennän quılu könen matäm köne itep bilgeläp ütälär. Qazan tatarları da bu waqiğağa teläktäşlek belderä. Şul uñaydan Tatar ictimaği üzägeneñ aktivistları Yunıs Kamaletdinov citäkçelegendä piket uzdırdı. Qırım tatarlarınıñ xoquqların yaqlağan taläplär belän çıqtı. Bu xaqta tulıraq itep Yunıs Kamaletdinov söyli:
Bügenge köndä alarnıñ xoquqların yuqqa çığaru yağınnan diskriminatsiä bara. Alarğa tarixi illärendä üzläre cirendä üzläre xuca bulırğa irek yuq. Alarğa qarşı waxabit häm başqa yalğan gäyeplär quyıp alarğa qarşı qazaqlarnı kertep genotsid yasamaqçı bulalar.
Şuña kürä Qırım häm Tatarstandağı tatar milli xäräkätläre Ukrainanıñ demokratik köçlärenä ışanıp häm üzläreneñ köçlärenä tayanıp berläşep, möstäqillekkä ireşälär. BTİÜ härwaqıt bezgä yaqın Qırım tatarların tuğannarça kürep, alar yanında bulaçaq. Bez sezneñ belän tuğannarıbız ”, -dide Yunıs Kamaletdinov.
Mälikä Basıyr
