Dnestr buyı 97 protsent xalqı referendumda Rusiägä quşılu yağın sayladı. Yevropa Berlege häm başqa qayber xalıqara oyışmalar referendumnı qanunğa turı kilmi dip sanıy. Çönki Dnestr buyı möstäkıyl' Moldova qısalarına kerä. Şul uq waqıtta Rusiä isä Dnestr buyınıñ üzenä quşılırğa teläwenä uñay qaraşta tora. Ä bit Rusiä belän Dnestr buyı arasın Ukraina xätle Ukraina bülep tora. Şuña da qaramastan Dnestr buyı xalqı Rusiägä tartıla. Tatarstan däwlät Şurası deputatı, säyäsätçe Marat Ğaliev belderüençä, Dnestr buyındağı küpçelek xalıqnıñ Rusiägä quşılırğa teläwläre – ul alarnıñ kiläçäkkä illyuziäse, yäğni buş xıyalları.
Dnestr buyındağı referendumğa Rusiä teläktäşlek beldersä, 1992 yılnı Tatarstandağı referendumğa ul qarşı tordı. Tatarlarnıñ qanına tağın toz sibü. Ul çaqta bit äle Tatarstannıñ bäysezlege turında da süz barmadı. Tatarstan barı Rusiäneñ assotsiatsiäläşkän subyektı bulıp qalırğa ğına teläde. Läkin Rusiä tarafınnan ayaq teräp qarşı torular buldı. Bu xaqta Tatarstan däwlät Şurası deputatı, säyäsätçe Marat Ğaliev
Ul çaqta Rusiä xakimiäte üzäkläşterüne teläde. Bu açıq çağıldı. Ämma turıdan-turı bulmasa da Rusiä Tatarstanda uzğan referendumğa iğtibar itte. 1994 yılda tözelgän şartnamä şunıñ näticäse ide. Ul şartnamä barı referendum uzğanğa ğına tözelde. Referendum uzğanda Rusiä xakimiäte qarşı bulsa da, annan ul Tatarstan xalqı fikere belän isäpläşergä mäcbür buldı häm bu oçraqta aqıllılıq kürsätte.
Marat Ğaliev Rusiä säyäsi häm iqtisadi yaqtan da Dnestr buyın üzenä quşarğa aşıqmıy dip belderä.
Sovetlar Berlege tarqalğanda xalıqara nigezdä küp kenä burıçlar bilgelände. Rusiä citäkçelege alarnı bozarğa qurqaçaq, çönki ul tınıçlıqnı beterügä kiterergä mömkin. İqtisadi yaqtan isä üzeneñ dä xäle awır bulğan Rusiäneñ Dnestr buyı kebek problemalı töbäkne aluı tağın da mäs’äläne qatlawlandıraçaq qına.
Şulay itep Dnestr buyı mäs’äläse qatlawlana ğına bara. İnde 7 tapqır referendum uzdırıp ta, bernindi näticä bulmağan Dnestr buyında närsä dä bulsa üzgärerme? Andağı xalıqnıñ küpçelege Rusiä yağına tartıla. Bu xaqta düşämbe könne “Azatlıq” radiosında bulıp kitkän Robert Zahitov ta belderde. Robert Zahitov berniçä yıl elek ğailäläre belän Qazanğa küçenep qaytqannar. Xäzer ul eşmäkärlek belän şöğellänä. Ul referendumda bilgelängän sorawlarda añlaşılmawçanlıq bar dip assızıqlıy. Robert Zahitov
Referendum sorawındağı berençe punkt añlaşılmıy. Anda turıdan-turı Rusiägä quşılu dip äytelmägän. Ä bäysez bulıp qalıp kiläçäktä Rusiägä quşılu şartı belän dip yazılğan. Dnestr buyı bolay da bäysez bit, tağın nindi bäysezlek turında süz bulırğa mömkin.
Moldaviä Prezidentı Vladimir Voronin älege referendum mäs’äläne xäl itmi, ä barı xälne tağın da qatlawlandıruğa ğına kiterä dip sanasa, Dnestr buyı citäkçese İğor Smirnov Mäskäw bezneñ referendum näticälären tanırğa tieş dip belderä.
Landış Xarrasova
