Soñğı waqıtta säxnädän dä, şulay yazuçı, şağirlär häm cämäğät eşlekläre arasında çın asılına qaytıp, tarixi döreslekne kürsätergä tırışıp “ov”, “ev”, “in”sız ğına familiälären atawçılarnı yış işetergä turı kilä. Ämma!
Bezneñ Üzäk zagsqa bıyıl andıy möräcäğätlär yuq. 5-6 yıllar elek kübebräk ide andıy oçraqlar. Xäzer kübebräk qız familiäsen qaldırğannar irenekenä küçüçelär häm familiäsendä xata kitkännär genä bezgä möräcäğät itä. Qısqartam dip möräcäğät itüçelär yuq.
di Qazan şähäre Üzäk zagsınıñ grajdanlıq xälen terkäw idäräseneñ baş belgeçe Dilärä Sabircanova. Ä İdel buyı zagsı başlığı urınbasarı El'mira Sal'yanova, min monda 12 yıl eşlim inde, ämma şuşı ğömer eçendä andıy ber genä oçraqnı da xäterlämim, dide. Qazan şähäreneñ Waxitov rayonı zagsına andıy üteneç belän soñğı 6-7 yıl eçendä ber- ike keşe genä kilde, di anıñ başlığı Färidä Gıylemxanova.
Tatar xalqına yaxşı tanış Rabit Batullanıñ urta häm ölkän buın monnan ber 10-15 yıl elek Robert Batullin bulıp yörgänen yaxşı xäterli torğandır.
Pasportta üzgärmägän ul. Min barı tik yazuçı bularaq isem belän familiäne üzgärttem. Näsel buyınça üzgärttem. “İn” artıq dip sanıym min. Möselman tatarğa xas äyber tügel. Bez borınğıdan kilgän Batulla näsele. Anı Batullin dip patşa waqıtında yaza başlağannar. Fäyzullin, Batullin dip. Ä Urta Aziädä Fäzullaev, Batullaev, Abdullaev dip yazdırğannar. Yäğni Alla iseme bozılmağan alarda. Alar döresräk eşlägän. Ä bezdä inde urısqa yaqın xalıq bularaq, urısqa nığıraq erep kitü öçen Batullaev tügel Batullin dip yazdırğannar. Bu üzeneñ borınğı isemen onıtsın, xäterlämäsen, näsel-näsäben belmäsen digän säyäsi äyberdän kilep çıqqan äyber bu. İnde waqıt bulsa, anı räsmi dä üzgärtep quyarmın İnşalla!
Familiäne qısqartu, yäki bötenläy üzgärtü, yäisä xäref xatasın tözätü kiräk bulğanda zagslarğa möräcäğät itüçelär ber ük törle aqça tülime? “ov”, “ev”, “in”narnı kisep atu qıybatqa çığamı? Qazan şähäre üzäk zagsınıñ grajdanlıq xälen terkäw idäräseneñ baş belgeçe Dilärä Sabircanova belän söyläşüne däwam itäbez.
Familiäne tulısınça alıştırğanda 500 sum tülilär. Xata kitkän oçraqta poşlina 200 täñkä. Ul böten cirdä şundıy. Familiädäge “ov”, “in”narnı kisep atu, yäki töşerep qaldıru zags xezmätkärläre äytüençä, tarixnıñ säyäsi xatasın tözätü dip atalmıy, räsmi räweştä familiä üzgärtügä kerä ikän. Bu xezmät öçen şulay uq 500 sumıñnı çığarıp salırğa häm xäyran ğına tüzemlek tä kiräk.
Sezneñ telägegez kiräk berençe. Ğariza yazasız. Dokumentlarığıznı: pasportığız, tuu turında tanıqlıq häm balalarığız bulğan oçraqta alarnıñ tanıqlıqların alıp kiläsez. Ber ay eçendä ul qarala häm annan soñ bez sezgä cawap biräbez.Bez bit anı sez alıp kilgän dokumentnı sızıp atıp qına yazmıybız. Qaydadır ikençe rayonda tuğansızdır. Misal öçen Baltaçta tuıp tuu turında tanıqlıqnı şunda alğansız. Yazılışqansız, mäs'älän, Kirov rayonında Qazanda. Aktlar yazması дигән100 yıl saqlan torğan kitap bar. Bez sezgä yaña familiäne yasar öçen Baltaçqa häm Kirov rayonındağı zagsqa sezneñ dokumentlarnıñ töp nösxäseneñ küçermäsen cibärsen öçen üteneç cibäräbez. Annan bez alarğa pasporttağı familiäne üzgärttek dip alarğa tağın dokument cibäräbez. Alar üzlärendä şundıy uq yazma yasıylar. Bu bik qatlawlı eş. dip bäyäli zags xezmätkärläre üzläre dä. “Mädäni comğa” gazetası möxärrire Ğazinur Morat ta familiäsen şuşı mäşäqätlär bulğanğa räsmiläştermägän ikän. Pasportında ul Moratov bulıp qalğan.
Bik mäşäqätle dip äyttelär. Min walaqitanı bik yaratmıym, döresen äytkändä. Bezdä bit ber eş eşli başlasañ bik küp käğäzlär artınnan yörergä kiräk dip äytälär “ov”, “in” nı alıp taşlar öçen. Qazan şähäreneñ üzäk zagsı xezmätkäre, ğarizada “min üz telägem belän fmiliämne alıştırırğa telim” dip yazu citä dide. Ämma qayber zags xezmätkärläre säbäben dä sorap tinterätälär ikän. Ğafurov familiäle beräw äytüençä, aña ğarizaña säbäben yazmasañ, Ğafur digän pasport birmibez, digännär. Ul: “Babam ülgändä, miña familiäñne üzgärt Ğafurov bulıp yörmä, Ğafur itep yazdır dip äytep qaldırdı”,- digän. Şuşı uq süzlärne ğarizasına da yazuın sorağannar.
Döres, qoyırıqsız çın tatar familiäläre äle teldä genä. Taşqa basılğannı yuıp bulmıyğa çınlap torıp kereşelmägän. Ğalimcan İbrahimov isemendäge tel, ädäbiät häm sänğät institutınıñ ölkän fänni xezmätkäre, cämäğät eşleklese Räşit Yagfarov äytüençä, Tatarstanda moña üz waqıtında milli oyışmalar yağınnan da ixtibar bulmağan. Ä ayırım keşelärgä kilgändä isä, bu xäl ictimaği psixologiä belän bäylängän. Milli ğorurlıq betä başlawnı da raslıy, di Räşit Yagfarov.
Nail Alan.
