29 may könne min Matbuğat yortına yaqınlaşqan waqıtta, qalın imän ağaçınnan eşlängän öställär töyägän yök maşinası quzğalıp kitte. Elekke yıllardağı kebek bu binağa tız -bız kerep - çığıp yörüçelär dä kürenmi. Nindider ber tınlıq sizelä. Matbuğat yortınıñ “Mädäni comğa” gazetası urnaşqan ikençe qatta da tınlıq. Kemneñ qaya utırğanın ezläp tabam dimä. İşektäge yazular alınğan. Redaksiä xezmätkärläre mine, bernärsä turında da söylisebez kilmi, dip qarşı aldı. Şulay da, baş möxärrir urınbasarı, jurnalist Nurğäli Bulatov Matbuğat yortınnan kitügä mönäsäbättä üz fikerlären citkerergä ölgergän ide inde. Alğa taba sezne qayan tabarğa mömkin bulaçaq soñ, digän sorawğa bolay dip cawap birde.
“İdel-Press”nıñ artında, ul bina suzılıp kitä bit. Tipografiäse dä, ğorpeçat tä, medpunktlar da bar. Qazankağa taba suzıla ul bina. Bez şunda küçäbez. Matbuğatta eşläwçe yazıp utıruçılar öçen köylängän urın tügel ul. Bezgä täqdim itelä torğan urın. Anda äzeräk üzgärtü eşläre başqarılırğa tieş. Menä şunıñ belän suzıla ul. Nurğäli Bulatov Matbuğat yortınnan cät kenä Dekabristlar uramı 2-nçe yorttağı “İdel-Press”nıñ däwamına çığıp kitmäwläreneñ säbäben änä şulay añlattı. Tik şulay da anıñ küñele, Şuşında kire qayta torğan bulsa, bu bik äybät bulır ide. Şähärneñ qıl urtası, dip tözekländerü eşläre başqarılıp, kire şunda uq qaytaruların teli. Çönki, “Mädäni comğa” oyışqan berençe könennän birle, 12 yıl inde, bu binada kön kürgän. Ä menä Matbuğat yortında 1700 kvadrat metr cir biläp torğan häm 65 keşe eşlägän Tatarstan kitap näşriätı küçergä ölgergän inde. Alar xäzer Irınbur traktındağı 20- nçe “A” yortında utıralar ikän.
Keşe buşatqan urın bu. Remont eşlänmägän. Şul kileş kerep utırdıq menä. Küpmeder öleşe arendağa. Bügenge könnärdä mondıy qızu hawa torışında utıra torğan bülmälär tügel inde alar. Bezneñ öçen bik äybät äyber bulmadı inde bu. di, yılına 140 lap isemdä 350 meñ kitap çığaruçı Tatarstan kitap näşriäte mödire Damir Şakirov. Ämma ul Matbuğat yortınıñ beterelüenä bik ük riza tügel ikän.
Menä kitap ime. Cir şarınıñ qaysı ğına noqtasınnan kilsä dä tatar, Qazannıñ üzägenä Matbuğat yortına kilä ide. Tatar kitabı ezläp menä şuşı berençe kibetkä kilä ide. Ä bügen qaya bara. Bügen berse dä alar Irınbur traktına VDNX yanına barmıy. di Damir Şakirov. Bauman uramındağı kitap kibeten belmägän milli canlı tatar siräkter. Anıñ yazmışı niçek bulaçaq soñ? Cawaplılığı çiklängän şirkät “Tatkniga” başlığı El'vira Vilkova äytüençä, Qazan şähärendäge kitap sata torğan başqa noqtalar Baumandağı kitap kibete yöklämäsen büleşäçäk. Ämma bu bina bötenläy betkän ide inde, şähär üzägendä mondıy binanıñ buluına qarağanda bulmawı yaxşıraq, dide ul. Mäğärif kitap näşriyatında “Urın keşene bizämi, keşe urınnı bizi” dip qarşı aldılar. Bu näşriät bügenge köndä Rusiädä iñ zur milli pedagogik näşriät bulıp sanala. Alar yılına 1 million tiraj belän 150 isemdäge kitap çığara. Äle yaña ğına 15 yıllıqların bäyräm itkännär. Oyışqannarınıñ berençe könennän alar Matbuğat yortında. “Bez monnan kitkändä üzebezneñ ruxnı da alıp kitäçäkbez”,- di Mäğärif kitap näşriäteneñ möxärrire Läysän Ğazıymova.
Binanıñ küptännän naçar, yarım cimerek xalättä buluı, kön sayın irtä belän kilgändä bügen tüşäm işelep töşmäsme, yañğır yausa su ütmäsme, dip qurqıp yäşi idek. Şuña kürä bezgä binanı alıştıru, yaña binağa küçüne üzebez söyenep qabul ittek. Orenburg traktında 20-nçe yortlar. Anda uram. Bik matur dip sanıym min. Ağaçlar, tınıçlıq. İcat keşelärenä qoşlar sayrap tora. Yäşellek ğomumän. Üzäk üzäk inde, läkin üzäktä kibetlär, üzäktä küñel açu urınnarı. İrtä belän eşkä kilgändä monda tawış. Bezgä tınıçlıq kiräk. Häm üzäk. Bezgä monda kem genä kermi, ete dä bete dä kerä. Kitap ezläp kilüçelär öçen caysızraq bulır. Ämma kitap yaratqan keşe ul kitapnı qaydan da tabıp ala.
di Mäğärif kitap näşriäte möxärrire Läysän Ğazıymova. Älegä Bauman uramındağı Matbuğat yortında närsä buluı turında räsmi xäbärlär bulmadı. Qayberäwlär ul sütelä ikän, qayberäwlär ul tözekländereläçäk, dip söyli. Bu binağa kilgändä isä, anı 1933-35 yıllarda İdel buyındağı çirkäwlärneñ sütelgän qızıl kirpeçennän tözegän bulğannar.
Nail Alan
