Mondıy çara- kongress berençe tapqır ğına ütmi. Bu 4 -nçesendä başqaları belän çağıştırğanda bik citdi mäs'älälär kütärelde, dide anda qataşqan Tatarstannıñ milli mädäni berläşmälär assotsiatsiäseneñ idärä räise Säğit Djaksıybaev. Bu çarada köçle tänqitlängän momentlar küp buldı. Bügenge köndä milli problemalarnı çişüdä federal' däräcädä citärlek iğtibar bulmawı turında äytelde, dide Djaksıybaev. Bezneñ öçen iñ quanıçlısı bu äytelgännär xaqında işetsälär dä yaxşı bulır ide, dide ul. Anıñ süzlärençä Federal' üzäk bu ölkädä citärlek däräcädä eşlämi. Kongressta qatnaşqan Rusiä xalıqları assambleyası şurası räise Ramazan Abdulatipov ta üzeneñ çığışı waqıtında bu xaqta äytep uzğan.
Ä bu bik qurqınıç kürsätkeç. Bu problemanı federal' däräcädä xäl itmi torıp urınnarda anı tulısınça xäl itep bulmayaçaq, dide Djaksıybaev. Rusiäneñ barlıq töbäklärennän dä 100- dän artıq xalıq wäkillären berläştergän bu kongress Putinğa, Däwlät Dumasına, Rusiä xökümätenä, säyäsi firqälärgä häm ictimaği berläşmälärgä möräcäğät qabul itkän. Anda däwlätneñ traditsion ruxı baylıqlarğa tayanğan ezlekle etnomilli häm mädäni säyäsäte bulmaw, Rusiäneñ berlegen qaqşatu öçen tırışqan, radikal-natsilarğa, ekstremistlarğa yul aça. Şul uq waqıtta üz milläte, tuğan tele häm mädäniäteneñ xäle öçen borçılğannarğa häm millätenä kürä xoquqları bozılunı kürep yaqlap çığuçılarğa da ekstremist häm millätçe tamğası suğıla dielä.
Bu möräcäğättä axırına qädär uylap citkerelmägän mäğlümäti säyäsätneñ etnomilli ekstremizmğa kiterüe dä äytelä. Bu xälgä bigräk tä üzäk telekanallar, qayber jurnalistlar Rusiädä yäşäwçe qayber xalıqlarnı häm elekke Sovetlar Berlege respublikalarınıñ häm başqa çit illärneñ migrantların tiskäre itep kürsätü dä kitergän. Bazar iqtisatına qorılğan bügenge köndä millätara mönäsäbätlär belän ideologiä däräcäsendä genä şöğellänüneñ kiçäge kön ikänlege turında da süz bara bu dokumentta. Bügen isä etnomilli säyäsätne xoquqi häm finans yağınnan tä'min itü waqıtınıñ kilep citkänlege dä äytelä. Urınnarda häm federal' däräcädä konkret programmalarnıñ bulırğa tieşlege dä assızıqlana.
Däwlät yärdämendä eşläwçe milli tele-radio redaksiälär, näşriätlärneñ ğomum federal' mäğlümäti kiñlegen buldıru häm mädäni üseşne tä’min itüçe Duslıq yortların açu kiräklege turında äytelä.
Bu kongress qabul itkän möräcäğät migrantlar aldında torğan problemalarğa da tuqtala. Töbäklärdäge migratsiä xezmäte belän berlektä Rusiä xalıqları assambleyası qanatı astında maxsus komissiälär tözergä kiräklege äytelä. Alar qanunıy migrantlar aldında torğan problemalarnı çişüdä üz öleşlären kertergä tieş bula.
Bezneñ maqsat küpmillätle cämğiätne torğızu. Bez Rusiäne talaşqan, mısqıllanğan xalıqlar berlege itep tügel, ä sälätle, üzläreneñ törlelege häm berdämlege belän ğorur millätlär berläşmäse itep kürergä telibez, dip töp maqsatların belderä bu Kongressta qatnaşqannar. Alar Rusiä prezidentı Putinğa möräcäğät itep, anıñ Rusiä xalıqları assambleyasınıñ şäräfle räise buluın sorağannar. Bu çarada qatnaşqan Tatarstan wäkilläre fikerençä, ägär Putin möräcäğätne qabul itsä, nindi dä bulsa üzgäreşlär dä bulırğa mömkin.
Rusiä xalıqları kongressında törle milli mädäniätne çağıldırğan zur sänğät festivale dä ütkän. Anda Tatarstanı Çallınıñ “Biserenki” biyu törkeme täqdim itkän. Tatarstan mädäniät ministrınıñ berençe urınbasarı Aydar Ğäynetdinov bu çara waqıtında anda yäşäwçe tatar xalqı wäkilläre belän dä oçraşqan. Saxa- Yaqutiä respublikasında yäşäwçe millättäşlär tormışı turında kiläse tapşırularnıñ bersendä söylärbez. Ä inde çirattağı kongressqa kilgän waqıtta ul Udmurtiäneñ Rusiägä quşıluına 450 yıl tulu uñayınnan İjawda ütärgä tieş.
Nail Alan
