Kosovoga säfär

Şulay da bez säyäsi farazlarğa ber pausa quyıq, kasetanıñ ikençe yağın uynatayıq. Yäğni qısqası bu qarşılıqlar arasında bäysezlekkä omtılğan bu il turında uramnardağı xalıq tormışın, yäşlär yäşäyeşen öyränü öçen Kosovoğa säfär qılıyq.

Här ber il üzenä üz matur tabiğate, bäxetle keşeläre, xozurı belän üzenä ğaşiyk itär. Kosovonıñ mäşhür köftä aşları, tarixi binaları, bäktaşi törbäläre häm matur tabiğatenä süz dä yuqtır anısı. Ämmä qısqa waqıtlı qunaq waqıtında, keşelär ilneñ güzälleklärennän yäm tapqanda, xalıq belän kübräk aralaşırğa, alar belän utırıp çäy eçärgä alar problemnären tıñlarğa, ul il mäşäqatläre turında öyränergä ğadättä ölgermi dä qala şul. Ä bez bu säfärebezdä ayırmalı bularaq andağı xalıqqa süz birerbez, alar problemnären urtaqlaşırbız.

Kosovo başqalası Priştina uramnarında yörgän qunaqlarnıñ berençe küzenä taşlanğan äyber, uramnarda yäşlärneñ şaqtıy küp buluın kürü bulır buğay. Küpçelek 20 yäştän dä kiçeräk qız-yigetlärneñ, uramda yörüen, internet kafe, çäyxanälärdä kürü, ällä monda universitet-mäktäplär gel yalda mı digän fiker qaldırırga mömkin.

Kosovoda ike tör tormış bar:

1- Ğadi xalıqnıñ tormışı
2- Kosovoga cibärelgän BMO yäisä başqa xalıqara oyışma wäkelläre tormışı.

Älbättä soñgı törkemdäge keşelärgä Kosovo, ber çığarma. Ber süz belän äytkändä “cännät”. Kosovoda räsmi aqça euro qullanıla, bäyälär arzan. Uramda yörgändä 1 euroga räxätlänep ber kahvä eçep bula. Yanına tämäkese dä kiräk disägez, Malborağa 1.5 € tülärgä.

Läkin bu bäyälär, pensiädäge yäisä älegenä äytep uzğança uramnarda yörgän Kosovo yäşläre öçen küpkä qimmät. Eş bulmağan ildä yäşäwe – awırlıqlar belän tulı.


Sälim Qambäri ağayğa 70 yäşlär çaması, ul xäzer layıqlı yalda. Ul ildäge iqtisadi xälne ber süz belän genä äytergä künekkän, “katastrof!”

“Minem aylıq pensiä aqçam 40 €. Elektr yuq, eş yuq, tağın närsä äytergä? Eşsezlek turında äytkändä, yäşlärneñ xäle bik naçar. Äye keşe böten şartlarda yäşi ala läkin bu şartlarğa qayçanğaça tüzep bula, anısı başqa mäsälä. Keşelär kübräk çittä eşlägän tuğannarı yärdämendä yäşi, alar küpmeder aqça cibärep mondağı tuğannarının tormışın küpmeder ciñeläytä. Ägär eş xaqıñ yaxşı bulsa tormış ta yaxşı, ä naçar ikän tormış bik qimmät. Min 40 € alam ayğa, qalğanına ulım bulışa.

Qartlarğa isän qalır öçen tuğannarı yäisä balaları bulışa. Läkin uqırğa eşlärgä xıyallanğan yäşlärneñ xäle tağın da awırraq. Alarnıñ qaraşı: “Kosovoda kiläçäkne kürü bik awır”.

Driton häm anıñ 6 uquçı dusı awıllarınnañ Priştinağa, Priştina universitetında uqır öçen kilgän. Alar 2 bülmäle ber fatirdä bergä yäşi - ayına 300 € tüläp, tik cılıtqıçı yuq. Öygä su isä könenä ike säğat genä birelä.

Elektr bulğan çağında, öydäge uquçı duslar bergä sanaq aldında cıyılıp ala da, Kosova bäysezlek suğışçıları UÇKnıñ Serblar belän suğışuın kürsätkän videolar qarıylar. Alar monnan qala, elektr tätep qalğan waqıtta albança turbo popsaların tıñlıy yäisä çıñbarlıqtañ äzräk ıçqınıp alıp, Braziliä, AQŞ häm başqa illärdäge qızlar belän internettä gäpläşep alalar.

Annañ eletrik kinät özelep kitsä, kemder yoqlarğa kitä qalğannar şayarıp – buşnı söyläp waqıt uzdıra, ozın töndä tağın nişlämäk kiräk?

“Priştinada tormış bik yalıqtırdı” di Driton. Ul tabiblik uqiy häm şul uq waqıtta ber niçä internet kafeydä eşli. Ul iptäşläre belän ber keçekenä fatirda yäşäwlären häm aqçanı tüli alır öçen bu şartta yäşärgä tiyeşlege turında äytä. Keşe başına 50 € töşsä dä älbättä bu haman da alar öçen küp aqça.

Kosovonıñ bäysezlegen yaqlar ideñme dip sorawğa, Driton “hiçşiksez!” dip cäwap birä. Läkin Kosovo bäysez dä bulsa, Dritonnıñ küze barıber çittä. Ul AQŞqa kitep yäşärgä xıyallana. Ul Kosovoda ber nişläp bulmas ä yaxşı tüläwle eşlär isä bezgä turı kilmäs dip uylıy.


Dritonnıñ älegä xıyalları häm sälämäte mul. Ä bu ildä ğariplär xäle ikelätä awır. Xalil Cağfäreneñ mäsälän, üzenä daru alırğa aqçası yuq.

“Min awırıym, qulım eşlämi. Darular alırğa teläsäm buş qul belän qaytam. Eşli almıym. Min ayına 40 euro pensiä alğan invalid. Üzem genä yäşim, balam da yuq. Elektr özelep kitüe täñkämä tiä inde. Läkin nişeseñ?”

Elektrneñ özelep kitüe härkemneñ canına tiyä. Elektr kitü belän generatorlar qabına. Ä anısı da köçe citkännär işek aldında. Bulmağanga şämnär isen isnäp xökümätkä häm BMO idaräsenä sügenep suıqta utırırğa mäcbür. Yewropada iñ bay kümer baylığı bulğan, morcasınnañ tütene tuqtamağan Elektr stansiäse bulğan xäldä, bu ildä Elektrneñ nigä bulmawı monısı zur soraw. Läkin ni ğacäp bu sorawğa cäwap biräçäk ber kem yuq.