naif aqmal

Sovet çorın kürmägän buın

1991 yılnıñ 8 dikäberendä Rusiä, Ukraina häm Belarus citäkçeläre Belovejskaya Puççada cıyılıp Sovetlar Berlegeneñ ülemen xäbär itte. Anıñ urınında Bäysez Däwlätlär Berdämlege bulaçaq dielde. Ul könnär bu çornı kiçerüçelär öçen bik qıyın, ämma bilgesez waqıt ide. Sotsial üzgäreşlär, säyäsi ireklär ömete belän bergä iqtisadıy qıyınlıqlar, däwlät oyışmalarınıñ tarqalu qurqınıçın da alıp kilde ul könnär. Ämma ul könnärne kürmägän buın elekke çor turında ni uylıy?

Lukaşenko nigä Ukraina belän quşılırğa çaqıra?

Küptän tügel Belarus prezidentı Aleksandr Lukaşenko Belarus Ukraina belän berläşkän däwlät tözü täqdimen xuplıy dip belderde. Lukaşenko şulay uq ike il üz cirläre aşa Rusiä tabiği gazın qudıru bäyäsen dä kileşep bilgeli ala dide. Bu 2007 yılda Rusiädän kilüçe gaz bäyäse artuğa cawap bularaq, Lukaşenkonıñ Mäskäwgä tışqı säyäsätne üzgärtü belän basım yasarğa tırışuı bularaq qabul itelä.

Bush Kongress komissiäseneñ Ğiraq turında kiñäşlärenä qolaq salırmı?

Quşma Ştatlar Kongressındağı ike partiä wäkillärennän tözelgän komissiä çärşämbe könne, 6-nçı dikäberdä Ğiraq problemasın çişü turındağı kiñäşlären iğlan itäçäk. Ğiraqnı Öyränü Törkeme dip atalğan bu komissiäneñ äytkännären ütäw prezident George Bush öçen mäcbüri tügel. Bush inde aldağı yıl çaması arada AQŞ ğäskärläreneñ Ğiraqtan çığarılmayaçağın äytep quydı. Komissiä kiñäşläre arasında ğäskärlärne çığaru da bulır dip kötelä. New Yorktağı Dönya Säyäsät İnstitutı dip atalğan tikşerenü üzägendäge ölkän küzätüçe Willam Hartung isä Bush üzeneñ xäzerge yulınnan bik taypılmawın kürsätergä tırışsa da bu komissiäneñ qayber kiñäşlärenä qolaq salırğa mäcbür bulır kebek di.

Ğiraqta qorbannar sanı arta bara

AQŞ häm Ğiraq citäkçeläre Ammanda Ğiraqnıñ berbötenlegen saqlap qalırğa dip kileşte

Törkiädä İslam ğalimnäre kiläçäkne tarixtan ezli

Rim papası Benedict XVI-nıñ Törkiä säfäreneñ möhim maqsatlarınnan berse İslamnı reformalarğa çaqıru. Ämma bu eş Törkiädä inde bara inde. Bu yünäleştä Ankara Mäktäbe dip atalğan ber törkem din ğalimnäre eşli. Häm ul törkemdä xätta Katolik din ähelläre dä bar.

NATO sammitınıñ kön üzägendä Äfğänstan mäsäläse

Sişämbe könne Latvia başqalası Rigada NATOğa kergän 26 ilneñ däwlät başlıqları cıyıldı. 2 könlek bu cıyında qaralaçaq töp mäsälä NATOnıñ Äfğänstandağı eşçänlege bulır dip kötelä. Mäğlüm bulğança anda Tönyaq Atlantik Saqlanu Berektäşlegeneñ Taliban ğisyançılarına qarşı çaraları äle dä däwam itä.

Dönya Rim Papasınıñ Törkiä säfären zur iğtibar belän küzätäçäk

Rim Papası Benedict XVI sişämbedä Törkiägä 4 könlek säfären başlıy. Bu anıñ möselman ilenä berençe säfäre. Yäkşämbe könne İstanbulda distälärçä meñ törek Rim Katolik çirkäwe başlığınıñ Törkiägä kilüenä protest demonstratsiäsenä cıyıldı. Rim Papasınıñ bar möselman dönyasında näfrät taşqınına säbäp bulğan islam turında äytkännärenä äle 2 ay ütmäde. Xäzer isä Papa bu säfäre barışında möselman dönyası belän mönäsäbätlären yaxşırtırğa häm Pravoslav xristiannar belän berlek tözi başlarğa teli.

Libanda üterelgän sänäğät ministrı Pierre Cmail cirlände

Bäyrüt üzägenä Libannıñ sişämbe könne üterelgän sänäğät ministrı Pierre Cmail belän xuşlaşu yolasına distälärçä meñ keşe cıyıldı. Bu xalıq cıyını ber ük waqıtta Süriä belän Xizbullanıñ Libandağı eşlärgä tıqşınuına protest belderü çarası dip tä qarala. Cmailnı üterü soñğı 2 yılda Süriägä qarşı şäxeslärne üterüneñ inde 6-nçı oçrağı buldı.

Yewropa Berlege Belarusqa yaña täqdim yasadı

Yewropa Berlege bügen tağın ber märtäbä Belarusnı Berlekneñ Kürşelek Programmasına quşılırğa çaqırdı. Tışqı mönäsäbätlär komissionerı Benita Werrero-Waldner Belarus xökümätenä sişämbe irtän Yewropa täqdimeneñ bulaçaq faydaları turında xat tapşırıldı dide. Ämma ul bu täqdimnär barı Belarusta demokratik reformalar üktärü şartı belän bergä quyıla dide.

Waşington, Süriä häm İran Ğiraqta bergäläp eşlärme?

Süriä tışqı eşlär ministrı Wälid äl-Möğällim Bağdadta Ğiraq räsmiläre belän yuğarı däräcä oçraşular üktärä. Möğällim Säddam Xösäin xakimiättän töşerelgännän soñ Ğiraqqa kilgän iñ yuğarı Süriä räsmie. Häm soñğı arada Quşma Ştatlarda Ğiraqtağı wäzğiätne totrıqlandıru eşenä Dimäşq belän Tährannı da çaqıru mäsäläse yış kütärelä. Süriä, Ğiraq xökümäte häm Quşma Ştatlar ber berennän ni kötä?

Ukrainada prezident belän premyer arasındağı qarşılıq närsägä kiterer?

Çärşämbe könne Ukraina Parlamentı President Viktor Yuşçenko bilgelägän 2 ministrnı utlı tabağa bastırdı. Premyer ministr Viktor Yanukoviçnıñ Regionnar firqäse citäkçelegendäge xakimiät koalitsiäse 2 ministrnı da naçar eşläwdä, eşkä wayımsız qarawda ğäyepläde. Uzğan atnada prezident Viktor Yuşçenkonıñ Bezneñ Ukraina firqäse prezidentnıñ wäkalätlären kimetep, premyer belän parlamentnıqın arttıruçı 2004 yılğı konstitutsiä reformalarınıñ xoquqıy buluına şik beldergän ide. Bu Yanukoviç belän Yuşçenko arasında bäreleş baruın häm monıñ Ukrainağa säyäsi krisis belän yanawın añlatmıymı?

Yewropa Berlege-Rusiä xezmättäşlek kileşüe söyläşülären başlawğa Polşa qarşı çıqtı

Polşa Yewropa Berlege belän Mäskäw arasında yaña xezmättäşlek kileşüe söyläşülären başlawğa qarşı çıqtı. Bu kileşü 24 noyäberdä Helsinkida ütäçäk Yewropa Berlege-Rusiä sammitına äzer bulmasqa mömkin digänne añlata. Polşa Rusiä başta Yewropanıñ energiä xartiäsen imzalasın häm Polşadan azıq tölek kertü tıyuın ğämäldän çığarsın digän şart quya.

Könyaq Osetiä referendumda bäysezlek öçen tawış birde

Gruziädän ayırılırğa teläwçe Könyaq Osetiäneñ üzäk saylaw komissiäse yäkşämbe könne ütkän referendumda saylawçılarnıñ 99 protsentı bäysezlek öçen tawış birde dip belderä. Şul uq könne ütkän prezident saylawlarında Könyaq Osetiäneñ xäzerge prezidentı Eduard Kakoyty ciñep çıqtı. Tawış birüdä saylawçılarnıñ 95-läp protsentı qatnaşqan dielä. Ämma respublikanıñ görcilär qaramağındağı öleşläre ul tawış birüdä qatnaşmadı. Alar bu könne üzläreneñ referendumın häm prezsident saylawın ütkärde.

Könyaq Osetiädä tağın ber bäysezlek referendumı häm beryulı 2 prezident saylawları ütkärelä

Gruziädän ayırılırğa teläwçe Könyaq Osetiä bu yäkşämbedä tağın ber märtäbä referendum ütkärep üzen tağın ber märtäbä bäysezlegen iğlan itärgä cıyına. Ämma üktäberdä Moldovada ütkän referendum kebek ük Könyaq Osetiäneke dä xalıqara cämäğätçelek tarafınnan tanılmas kebek. Şulay da ul Könyaq Osetiä separatizmın yaqlawçı Mäskäw belän Tiflis arasındağı kierenkelekne tağın da arttırırğa mömkin.

AQŞ saqlanu ministrı Rumsfeldnıñ wazıyfasınnan kitüe törleçä bäyälänä

Quşma Ştatlar saqlanu ministrı Donald Rumsfeld bu wazıyfasınnan kitüen iğlan itte. Ämma anıñ urınına täqdim itelgän elekke Üzäk Küzläw İdaräse mödire Robert Gates Senatta raslanğançığa qädär Rumsfeld wazıyfaların başqarunı däwam itäçäk. Gates berniçä atnadan raslanır dip kötelä. Küplär tarafınnan Ğiraq suğışı turında referendumğa tiñlängän kongress saylawlarınnan soñ Waşingtondağı bu üzgäreşlär törle reaksiägä säbäp buldı.

AQŞta Wäkillär Pulatı demokratlar qulına küçä, Senat yazmışı älegä bilgesez

Sişämbe könne Quşma Ştatlarda ütkän Kongress saylawlarında wäkillär pulatı demokratlar qulına küçte. Alar 435 urınlı tübän pulatta kimendä 227 tawışqa iä bulaçaq. Ämma Demokratlar yuğarı pulat senatta küpçelek urınnarnı prezident George Bushnıñ respublikannarınnan tartıp ala alırmı-yuqmı anısı berniçä säğät yäki könnän soñ ğına bilgele bulaçaq.

Rusiä belän Qıtay BMO İminlek Şurasında İran turındağı rezolütsiä ölgesen üzgärtergä teli

Pakstanda mädräsä bombalawdan soñ çıqqan kierenkelek däwam itä

Pakstannıñ Äfğänstan çigenä yaqın öleşendä 3 kön elek ber mädräsäne Pakstan hawa köçläre bombalağannan soñ wäzğiät şaqtıy kierenke. Mädräsädä suğışçı dip şiklänelgän 80-läp keşe hälak buldı. Xäbärlärgä qarağanda, Taliban yaqlı suğışçılar mädräsä yanında cirle ber keşene üterep anı Pakstan häm Amerikan xakimiätläre öçen küzläwdä ğäyepläwçe yazu qaldırıp kitkän. Töbäktä Taliban yaqlı meñnärçä keşe düşämbe könne bulğan höcümgä rizasızlıq demonstratsiäsen däwam itä. Küpläre cihad başlıyaçaqların belderä.

AQŞ Kongressına saylawlarda töp mäsälä - Ğiraq suğışı

Kiläse sişämbedä Quşma Ştatlarda Kongress saylawları ütäçäk. Prezident George Bushqa xakimiättäge soñğı 2 yılında nindi parlament belän eşlärgä turı kiler? Kongress yä anıñ Respublikannar partiäse qulında qala, yä küpçelek oppozitsiädäge demokratlarğa küçäçäk. Saylaw aldı yarışında namzätlär Ğiraqta Bush alıp barğan säyäsätne yaqlıymı-yuqmı. Bu töp mäsälä bulaçaq. 2 partiä dä monı añlıy häm soñğı könnärdä bu mäsälägä ayıruça zur iğtibar birä.