Samar Cämiğ mäscedendä Baş imam İrşat Safinnıñ ber meñ danä belän basılğan “Meñnärneñ ostazı” isemle kitabı satıla. Kitap İrşat Safinnıñ awıldaşı Ul'yan ölkäseneñ Zimniçä awlı İşanı Xabibulla Xansöyarov turında. Bu cıyentıq İşan Xabibulla Xansöyarov tuuına 200 yıl tulu uñayınnan basılğan.
142 bitle qatı tışlı cıyıntıq “Fänni – populyar basma” moheren alğan häm äytergä kiräk monda arttırıp cibärü yuq. Ägärdä moña qädär cirle töbäklär turında çığarılğan kitaplarda suğış qaharmannarı, ğalimnär, xezmät aldınğıları, gektar, sentnerlar turında kübräk yazılsa, İrşat Safin kitabı millätneñ ber genä yünäleşen yaqtırtunı maqsat itep quyğan, ul da bulsa izge, paq dinebez İslam ruxına tuğrılar turında. Avtornıñ imeş- mimeşlärgä genä tayanmıyça Başqortstan respublikasınıñ Milli kitapxanäse, Başqortstan Tarixi arxivı, Rusiä Fännär akademiäseneñ Ufa ğilmi üzägeneñ tel, ädäbiät häm tarix institutı materiallarına tayanuı, fikeren dälillärgä köçle tayanıçqa äylängän. Tanılğan tatar pedagoğı Şäher Şäräf häm mäşhür ensiklopedist Rizaetdin Fäxretdinov üzläreneñ bibliografik äsärlärendä İşan Xabibulla xäzrätne kürenekle tatar- möselman şäxesläre arasında telgä alğannar bit.
Kitap ike zur bülektän tora: “Böyek ostaz” häm “Mädräsä büleklärennän”. Böyek ostaz İşan Xabibulla Xansöyarovnıñ tatar millätneñ vatanpärvarlıygın açıp birüdä İrşat Safin anıñ tuğan tufrağınnan başlap, qıäfätennän häm şäxsi sıyfatlarına tuqtalıp uquçı küñelendä tirän tä'sir qaldırırlıq äwliä obrazın tudıru bäxetenä ireşkän. Avtor Zimniçäneñ ruxi tormışın İşan ğailäse aşa Zimniçäne tatar moxiteneñ bişeklärenä äylängän Qazan, Çistay, Orenbur, Ufa töbäklärenä kiterep totaştıra, bügenge uquçı xäteren sufiçılıqnıñ millätkä yasağan şifalı tä'siren ışandırırlıq yaqtırta.
Avtor tatar mäğrifätçelegendä mädräsälärebezneñ totqan rolen zurlap, xörmätläp yaza belä häm uquçığa tınıç qına tatarnıñ danlı da, şanlı da tarixın da señderä alğan. İrşat xäzrät Safinnıñ dini ğilemlege östenä dönyawi basmalarnı da küzätüe kitapnıñ däräcäsen kütärep cibärä.
Min bügen “Azatlıq” radiosı dulqınında İrşat xäzrät Safinğa tübändäge soraw belän möräcäğät itäm. “Meñnärneñ ostazı İşan Xabibulla Xansöyarov” turındağı kitap yazar öçen niçä yıl eşlärgä turı kilde digän sorawğa Samar Cämiğ mäscedeneñ Baş imamı İrşat xäzrät Safin bolay dip cawap tottı:
“Bu kitapnı yazu teläge äle urta mäktäptä uqığan yıllarda uq kilde. 1982 yılnı İşan xäzrätlärneñ qäberen qarap yörgändä tudı bu teläk. Armiägä kitü säbäple, mäğlumätlär az bulu säbäple, Qazanda uqu säbäple, eşem beraz totqarlanıp tordı.
İşan xäzrätläre turında yazğannarığız üzegezne qänäğätländeräme? Ällä härwaqıttağıça waqıt citmäw dä buldımı?
Älbättä mondıy zur şäxes turında bu kitap qına äz. Kiläçäktä ikençe kitapnı yazu da küzdä totıla.
Samar mullalarınıñ tormışın küzdän kiçersäk , Sez Samar mullaları arasınnan berençe kitap yazuçı. Baş imam bularaq, Samar möselman yulında xezmät itüçelär turında kitap yazu turında uylağanığız yuqmı?
Andıy uylarıbız bar älbättä. Äkrenläp mäğlumat ta cıyabız. Samar töbägendä Möxämmätfatıyx kebek mäşhur din ähele eşlägän bit.
Samar arxivlarında ğäräp xärefläre belän yazılğan materiallar bar. Alarnı kem “sözep” çığar ikän?
Niätem zurdin. Alarnıñ barçasın da beräm- beräm qarap çığıp aldağı kitaplarda qullanu.
Samar Cämiğ mäscedeneñ Baş imamı İrşat xäzrät Safin awıldaşı İşan Xabibulla Xansöyarov näsele turında yazğan kitapnıñ ofığı bik kiñ. Cıyıntıqta bik küp din ähelläreneñ xezmäte yaqtırtıla häm şundıy näticägä kiläseñ. Ägär dä äle 454 yıl buyına möselman tatarnı yuq itü säyäsäte alıp barılıp ta tatar namazlıqtan bizmägän ikän, dimäk bik küp mullalarabıznıñ, mädräsälärebezneñ icat cimeşe bu, här mullanıñ keşelärgä señdergän äxlaqi, mädäni, dini ruxiätı 200 yılğa citkän, menä şuña da bit qara köçlär iñ berençe mädräsälärne, mäçetlärne cimergännär, mulla- işannarnı atıp ütergännär, suğa batırğannar.
İrşat Safin İşan Xabibulla Xansöyarov turında ğına yazmağan, ul tuğan awlı Zimniçägä genä tügel, ä tatar moxitenä ruxi istälek buldıra alğan bezlärgä oluğ tärbiäwi nigezlämä büläk itte.
Şunısı da iğtibarğa layıq İrşat Safinnıñ näsel orlığı Zimniçädä 15 yıl buyına imamlıq itkän Yaqub babay Yunıysovqa barıp totaşa, ä İrşat Safinnıñ babası İsmägıyl' İmam Yaqub Yunıysovnıñ tuğan enese bulğan. Samaralılarğa ğorurlanırlıq küreneş, izge Zimniçä cirlegendä imamlıq itkän babaylarnıñ turunı bügenge köndä Samar Cämiğ mäscedendä Baş imam bulıp, xalqıbıznıñ küñel türen paq dinebez İslam täğlimätı belän nurlandıra. Bu inde aldağı tağın 200 yılğa Samar tatarlarınıñ möselmanlıq bocrasınnan ıçqınmawına ömet bar digän süz, Allahı boyırsa.
Şamil Bahautdin, Samar.
