May ayı citär aldınnan keşelär dä tabiğät''tän ürnäk alıp, talpınıp alalar. Ağaç botaqları qoyaşqa ürelep börelären açsalar, berençe çäçäklär taclarına berençe kübäläklärne qundırsalar, adäm balasınıñ yäşläre mäxäbbät xislärenä çumsa, olılar uzğan ğömerlären aqtarıp üzläreneñ qartlıqlarına qanat quyarğa tırışalar. Bu bigräk tä xärbilärgä xas sıyfat. Ä xärbi keşeneñ bigräk tä ofitser däräcäsendä xezmät itkänenä zur mäydan.
Samarda yäşäwçe Mäcidulla uğlı Bayäzit Kazakovka iskä alırlıq närsälär küp. Bayäzit abzıynıñ tormış köymäse 82 yıldan soñ Samarağa kilep terälgän, läkin dä Bayäzit Kazakov yazmışı distälägän adäm dä uzmaslıq yazmışlarnıñ berse. Ul 1925 yılnıñ aprelendä ataqlı Seber tatarlarınıñ oyasında Tom ölkäsendä urnaşqan Taqtamış awılında tuğan.
Bayäzitnıñ yegetlek yılları da Seber taygaları arasında çınıqqan. Seber tabiğäteneñ qırıslığı, tatar irläreneñ uñğanlığı, tatar awılınıñ ğadilege, dinebez islamnıñ paqlığı, çın tatarça tuğanlıq ceplären saqlıy belüçelek- barçasın da Bayäzit qanına señdergän, yöräk türenä quyğan, başı tirän fiker yörtkän, irennär kirägençe, saq qına açılğannar.
Bayäzit abıy 82 yäşendä dä ğäcäyep ziräk aqılğa iä tatar qartı, küzlärendäge saflıq, yözendäge tınıçlıq, xäräkätlärendäge salmaqlıq bu keşeneñ zur, bay tormış yulı uzğanına işarä bulıp tora.
Bayäzit Kazakovnıñ xärbi tormışın soldat, kursant, yuğarı Xärbi akademiä qısalarında ğına qarap bulmıy. Monısı anıñ skeletı ğına. Bayäzitnıñ xärbi buraznaları Böyek Watan suğışında Berençe Ukrain frontında başlanğan, Vengriä, Germaniä aşa uzıp olığayğan könnärendä, inde tınıçlap çäçäklär üsterergä waqıt citkändä üzen ike yılğa Äfğan qanqoyğıçına ırğıtalar.
Bayäzit abıy, Böyek Watan suğışına niçä yäşegezdä barıp kerdegez dä, suğışlarnı niçä yäşegezdä tämamladığız?
Min 18 yäşemdä Tom qalasında xärbi uçilişçenı beterdem. Keçe leytenant zvaniese alıp keçe komandirlıq wazifaların cilkämä aldım. Berençe Ukrain frontında bulırğa turı kilde. Suğış tämamlanası ayda pulemet vzvodın citäklädem. Qırıq yıldan artıq ğömeremne xärbi xezmätkä bağışladım, ä inde ille biş yäşemdä mine ike yılğa Äfğan suğışına ırğıttılar. Şul ike yıl eçendä min bik zur yegerme biş xärbi operatsiädä qatnaştım.
Äfğan suğışınnan min 1982 yılnıñ martında ğına çıqtım. Suğış turında bik ozaq söyläp bula... Şunı äytä alam. watan quyğan burıçnı namus belän başqardım. Suğış bulğaç, anıñ cäräxätlänüe dä elägä. Suğışçan xezmätemne öç orden belän bilgelädelär. Xärbi näçälnigem general Şkidçenko Äfganda häläk buldı. Xärbi operatsiälärne min citäklädem.
Yıllar ütte inde. Äfğan suğışın niçek bäyälisez? Yalğış suğış dimisezme?
Min suğış operatorı, yuğarı xärbi belemle keşe. Minem uyımça, xökümät döres eşlägän dip sanıym. Döres, yuğarı xärbi ştatta da suğışqa qarşı keşelär bulğan.
Äfğannıñ töp xalqı bezgä qarşı ideme?
Töp xalıq bezgä qarşı bulmadı. Ä menä cide oppozitsion törkemnär bezgä qarşı suğıştılar. Sovet ofitserları şähärdä irekle yördeme?
İreklek bar ide. Bez bazarğa barıp yöri idek.
Xatınığız ike yıl buyına qayda tordı?
Ğailäm Äfganstanda tordı.
Sez üzegezne bäxetle dip sanıysızmı?
Min bäxetle, ber digän ike bala tärbiälädek.
Şamil Bahautdin, Samar
