Moña qadär Samar ölkäsendä başqort qorıltayı eşläp kilde. Bu oyışma ölkädäge 7 meñgä yaqın başqortlarnıñ mädäni ixtıacların qänäğätländerüne niät itep quyğan ide. Samarnıñ üzendä 1870 başqort terkälgän. Menä şul keşelärne başqort moxitenä tartunı küzdä tota möxtäriät. Oyışmanıñ citäkçese Zölxiccä xanım Şäräfetdinova söyli:
Ölkä qorıltayı belän şähär qorıltayınıñ ayırması yuq. İkese dä ber eşne alıp baraçaqlar. Bezneñ xäräkätneñ maqsatı – berençe etapta başqortlarnıñ barlığın belderü ide. Monı bez yırıp çıqtıq kebek. Maqsatıbız – başqort yäşläre ğoref – ğadätlärebezne belsennär, dinebez islam qanunnarı buyınça yäşäsennär ide.
Samar ölkäsendäge awllarnıñ xälläre niçek?
Samar ölkäsendä barlığı 8 başqort awlı bar ide. Alarnıñ sigezese dä saqlanğan. Läkin dä xäzer awllarda pensiä yäşendäge keşelär genä yäşäp yata. Barlıq mäktäplär yabılğan. Zur rus awllarına balalarnı 15-20 çaqrımğa taşıylar. Başqort tele öyränelmi, başqort mädäniätı öyränelmi. Bez barçabız da yuğalu qurqınıçı astında, şähärdäme ul, ällä awldamı? Awllarda eş yuq, yäşlär barçası da şähärgä küçä.
Minem: “ Samar ölkäsendäge başqort awllarınnan yäşlär Ufağa kitälärme?”- digängä Zölxiccä xanım: “Ufağa ayırım başkortpärvärlär ğına kitä. Uqırğa kitkän yäşlärebez kire äylänep qaytmıylar, Başqorstanda qalalar,”- di Zölxiccä xanım. Zölxiccä xanım äytüençä, “Yaqtılıq” mäktäbe direktorı Xaridä Daşkina mäktäptä parallel' başqort balalarınnan torğan klasslarnı açırğa rizalıq birgän, tik menä başqort ata- anaları balaların ğına kitermilär ikän.
Bügenge köndä Samar Duslıq yortında törle yäştäge 24 başqort 10 yäştän 60 yäşkä qadär başqort mädäniätı belän tanışalar, başqort cırların öyränälär.”
Şamil Bahautdin, Samar
