Samarda yäşäp, tözeleş akademiäsendä möğallimä bulıp eşläwçe Semen qızı Nataliä xanım menä 17 yıl inde milli xäräkätneñ eçendä qaynawçılar belän aralaşıp yäşi. Xättä näq menä şul tema buyınça ğalimä doktorlıq dissertatsiäsen dä yaqladı. “Ni säbäple, ni maqsattan SSSRda millätlär tele qısıldı?”- digängä Natal'ya xanım bolay cawap birde:
- Milli tellärne qısu säyäsäte SSSRda uzğan ğasırnıñ 70-nçe, 80-nçe yıllarında başlandı. Säyäsätçelär berdäm sovet xalqın buldıru östendä eş alıp bardılar. Bu bälkem döres tä bulğandır, läkin dä mäğärifne şul säyäsätkä buysındıru yalğışlıq bulğandır.
Bälki bezneñ säyäsätçelär Yevropanı kiläçäktä mäñgelek doşman dip küzallağannardır?
Äye, 70-nçe, 80-nçe yıllarda SSSRnı timer işeklär qapladı. Yevropa täcribäsen sanğa suqmadılar. Ä ul waqıtta Yevropa çın- çınlap millätara mönäsäbätlärne tiränten tikşerä başlağan ide, bulğan uñışlar yuqqa çığarıldı.
Xäzer dä bit äle milli mäs’älälärne töple qaraw citeşep betmi. Qapqalarnı açıp quydılar da isäpsez – xisapsız çit mämläkät keşeläre tuldı.
Äye, kötüe belän kerttelär, şulay uq duamal quıp çığardılar. Etnokonfessional mönäsäbätlärdä bezneñ säyäsätçelär soñğa qalalar. Obyektiv tendensiälärne kürmämeşkä salınalar. İslamnı xalıqara terrorizm belän bäyläp kürsätülär dä aqılğa sıya torğan xäl tügel. Mäsäläne belmi, öyränmi söylilär, massalarnı butıylar. Şuña da keşelärdä islamğa qarata doşmanlıq tärbiälänä. Ozaq köttermi acağan yaltırawı bar.
Sez 17 yıl elek milli mäsälälärne tikşerä, öyränä başladığız. Eş başında tatar millätçelärneñ yöräk ärnüen añlap beterä ala idegezme?
Ul bolğawır çorda närsä belän betüen küz aldına kiterü qıyın ide. Milli xäräkät berniçä etap uzdı. Keşelär almaşındı, ä ideologiä qaldı. Milli xäräkättä şäxsän intereslı adämnär töşep qaldılar. Bügen çın millätpärvarlar eşli. Samar tatar milli xäräkäte qatlawlı yulnı maqtawlı uzdı. Samar tatar xäräkäte bik aktiv, qaynap torğan säyäsi tormışta qiblasınnan taypılmıy. Bu çınnan da grajdannar cämğiäteneñ ber elementı.
Şamil Bahautdin, Samar
